Vải jacquard là gì? Ứng dụng của vải jacquard trong sản xuất chăn ga gối đệm

Vải jacquard là một chất liệu độc đáo có kỹ thuật dệt “khác lạ” nhất trong các chất liệu thông dụng. Điều gì khiến sản phẩm này trước đây cần tới 2 người vận hành khung dệt và chỉ sản xuất được 5cm²?

Nguồn gốc ra đời vải jacquard

Vải jacquard là loại vải dệt trực tiếp lên vải chứ không áp dụng các công nghệ thêu, in nổi như nhiều sản phẩm khác. Ban đầu, chất liệu này được dệt hoàn toàn bằng thủ công. Trải qua tốc độ phát triển nhanh của xã hội, quá trình dệt vải đã được tự động hóa để rút ngắn thời gian thực hiện, nâng cao chất lượng và mẫu mã sản phẩm. 

Nhiều người cho rằng việc dệt vải jacquard có nguồn gốc từ thổ cẩm. Cho tới tận thế kỷ thứ 4 tại Byzantine, sợi lanh và len đã có ứng dụng rộng rãi trong nhiều mẫu vải phức tạp. Với việc nhập khẩu lụa vào khoảng thế kỷ thứ 6, các thợ thủ công ở đây đã bắt đầu dệt nó thành vải thổ cẩm. Chất liệu lúc này có dạng thô, dày dặn giống như một tấm thảm được các vị vua ưa chuộng.

Đến thời trung cổ, thổ cẩm trở nên vô cùng đắt đó tới mức chỉ có giới quý tộc và những người có địa vị mới sở hữu được chúng. Trên thực tế, loại vải xa xỉ này thường được gắn thêm kim loại hoặc đá quý. Đây được coi là biểu tượng của sự giàu có và quyền lực cho các vị vua trên khắp thế giới.

Vào thế kỷ 15, người Ý tự hào rằng đất nước mình là nơi sản xuất các loại vải tốt nhất châu Âu. Điều này cũng có phần đúng khi kỹ thuật dệt vải thổ cẩm của họ khá phức tạp và có chất lượng vượt trội. Trong suốt giai đoạn lịch sử, thổ cẩm được tạo nên từ những khung dệt lớn. Hoạt động của máy yêu cầu 2 người phải cùng thực hiện, một người thợ dệt và một cậu bé chuyên vẽ. Người thợ chính sẽ chỉ cho cậu bé những sợi chỉ cần nâng khi nào để màu sắc hiện thị chính xác qua từng đường dệt. Đây là công đoạn cực kỳ công phu, tốn nhiều sức lực và thời gian. Khi hết một ngày, những thợ có tài nghề giỏi cũng chỉ mong đợi hoàn thành khoảng 2 inch vuông, xấp xỉ 5cm2 vải lụa có hoa văn tinh xảo. Họ thường phải làm từ 6-8 tiếng/1 ngày và nâng khoảng 15 kg sợi/1 lần. Những người chuyên vẽ luôn là những đứa trẻ nhỏ để trèo lên khung dệt một cách dễ dàng. Điều kiện làm việc quá khó khăn khiến nhiều chàng trai mắc chứng tê liệt.

Vào cuối những năm 1700, máy móc được ứng dụng vào các công đoạn xử lý lặp lại nhiều lần. Chúng được dùng để dệt các mẫu hoa văn đơn giản. Tuy nhiên, thiết kế phức tạp của vải đòi hỏi vẫn cần một người thiết kế giỏi. Các máy sẽ được lập trình để thay đổi kiểu dệt tùy thuộc vào sản phẩm được tạo ra.  

Joseph Marie Jacquard, một cậu bé dệt thổ cẩm trước đã tạo ra theo phương pháp đơn giản và khéo léo bằng cách sử dụng các thẻ đục lỗ thường thấy trong các cây đàn piano và hộp nhạc cơ học ngày nay. Năm 1801, ý tưởng này đã thu hút sự quan tâm của Napoleon. Người đã ủy thác cho Jacquard hoàn thiện quy trình của mình vì lợi ích quốc gia.

Loại vải jacquard chính thức xuất hiện vào năm 1804 với sự ra đời của máy dệt tự động. Dù không được học hành bài bản nhưng tình yêu nghề đã giúp ông có được động lực để tự mày mò nghiên cứu các kỹ thuật, nguyên lý cơ học và kiến thức hóa học về ngành dệt. Ông phải đánh đổi rất nhiều thậm chí là hi sinh cả vợ con. Sau đó, chiếc máy này đã có tác động mạnh mẽ tới Charles Babbage, người tạo ra chiếc máy vi tính đầu tiên. Các thẻ đục lỗ mà ông tạo ra được cho là nguồn gốc của hệ thống mã nhị phân.

Quy trình sản xuất vải jacquard

Kéo sợi

Các nguyên liệu đầu vào được làm sạch để loại bỏ hoàn toàn các tạp chất tự nhiên như hạt giống, bụi, đất,... Chúng được tiếp tục đưa đi kéo thô để gia tăng kích thước, độ bền và tạo thành từng ống. Sợi được đưa vào quá trình hồ sợi dọc sử dụng các tinh bột biến tính và một số hồ nhân tạo như polyacrylat, polyvinynalcol PVA,... để tạo màng hồ bọc quanh sợi. Sợi vải lúc này sẽ bền chắc hơn, trơn và bóng.

Nhuộm màu

Tiếp theo, sợi thô được đưa vào tẩy trắng đẻ mất đi màu tự nhiên. Chúng được tiếp tục xử lý bằng thuộc nhuộm, dung dịch hữu cơ để tăng khả năng bắt màu. Công đoạn giặt vải được tiến hành xen kẽ liên tục để tách màu dư cũng như bụi bẩn còn xót lại.

Dệt vải và hoàn thiện

Quá trình dệt jacquard được tiến hành chủ yếu bằng máy. Các sợi ngang được kết hợp xen kẽ giữa sợi dọc để tạo tấm vải. Các hoa văn được dệt trực tiếp lên mặt vải theo mẫu có sẵn. Sau quá trình dệt, vải jacquard được nấu trong các dung dịch hóa học và chất phụ trợ.

Quá trình nhuộm sợi trước sẽ giúp vải có nhiều màu hơn tạo ra sự phối hợp màu sắc độc đáo. Đồng thời, kỹ thuật này cũng giúp quá trình dệt thuận tiện hơn với số lượng màu nhiều.

Kết thúc quy trình, vải jacquard được đưa vào hoàn thiện và đóng gói. Khâu kiểm tra đảm bảo sự đồng bộ chất lượng trên từng thành phẩm, tìm ra các lỗi còn tồn đọng và tìm ra giải pháp nâng cao năng suất. Vải jacquard sau đó được chuyển sang khâu thiết kế hoặc mang tới đơn vị thu mua. 

Đặc điểm vải jacquard

Đặc tính của chất liệu vải jacquard phụ thuộc rất nhiều vào thành phần và quá trình dệt để tạo ra chúng. Khác với vải thổ cẩm trước kia, jacquard hiện đại được làm từ nhiều loại sợi khác nhau như sợi bông, tờ tằm, hoặc hỗn hợp nhân tạo từ sợi polyester và bông polyester. Các chất liệu co giãn như spandex cũng được pha thêm để tăng tuổi thọ cho vải.

Ưu điểm

Bên chắc

Độ bền của vải jacquard được đánh giá cao hơn nhiều loại vải khác. Chúng không hề biến dạng, giãn chảy, đuy trì được chất lượng hoàn hảo ban đầu theo tháng năm mà không giảm sút. Vì vậy, hầu hết sản phẩm jacquard đều được giữ được form dáng tốt, đặc biệt là các trang phục cao cấp.

Dẻo dai

Kỹ thuật dệt phức tạp tạo ra sự liên kết chặt chẽ giữa các sợi vải. Sau nhiều lần vệ sinh, vải vẫn không hề bị nhăn nhúm hay nhàu nát như các chất liệu tự nhiên khác như lụa, vải đũi,...

Đẹp mắt, không bao giờ lỗi mốt

Điểm cộng lớn nhất của vải jacquard chính là vẻ đẹp sang trọng, quí phái của chúng. Vải có vô số họa tiết tiết, mẫu mã từ hình ảnh chim muôn, hoa lá đến trừu tượng, hình học. Sự kết hợp giữa các mảng màu đem lại độ chuẩn màu cao mang lại sự thỏa mãn cho cảm quan người thưởng thức.

Công phu, phức tạp

Kỹ thuật dệt đòi hòi sự khéo léo, tỉ mỉ khiến người thợ thủ công phải tiêu tốn nhiều sức lực và thời gian. Điều này đòi hỏi người thực hiện phải có tay nghề cao và mắt thẩm mỹ tốt. Chính điều này đã nâng tầm giá trị của vải jacquard khiến chúng trở thành sự lựa chọn hàng đầu của sản phẩm dệt may cao cấp.

Hạn chế

Giá thành khá cao

Trước khi có dệt thoi, loại vải này khiến thợ dệt phải rất vất vả để có được thành quả tốt nhất. Đây được coi là ưu điểm nâng cao chất lượng sản phẩm, đồng thời cũng là hạn chế. Khâu sản xuất quá phức tạp khiến chúng trở nên đắt đỏ, khó tiếp cận với phân khúc phổ thông.

Hạn chế trong thiết kế

Vải jacquard thường khá dày dặn, đem lại cảm giác bề thế, đẳng cấp cho người mặc. Tuy nhiên, chúng lại khá nóng và bí ở nền nhiệt cao. Độ dày này cũng khiến các thiết kế sản phẩm trở nên phức tạp hoặc nhiều lớp, trọng lượng lớn hơn.

Phân loại vải jacquard

Hiện nay trên thị trường, chất liệu vải jacquard có rất nhiều chủng loại, đáp ứng đầy đủ nhu cầu của mọi đối tượng khách hàng. Tùy theo mục đích sản xuất, các thương hiệu có thể gia giảm thêm các thành phần, phụ gia khác nhau để thay đổi mức giá, nâng cao giá trị sử dụng của sản phẩm.

Vải jacquard thổ cẩm

Đây được coi là chất liệu khởi đầu cho dòng vải jacquard. Đa phần vải thổ cẩm được làm bằng thủ công với nhiều họa tiết, màu sắc khác nhau. Loại vải này được ứng dụng rộng rãi trong lĩnh vực thời trang, may áo bọc nội thất, đồ lưu niệm hay phụ kiện kèm theo.

Vải Damask

Chất liệu này được đánh giá cao hơn sơ với thổ cẩm. Loại vải này có độ bóng đẹp và bền chắc. Trên nền màu duy nhất, người ta sẽ tạo thêm các hoa văn thích hợp. Nền vải bao gồm các sợi dọc và họa tiết được triển khai chủ yếu theo chiều ngang. Đôi khi, vải được dệt chéo hoặc theo hướng viền. Các sợi len, tơ tằm, lanh hoặc chất liệu tổng hợp thường được dùng để tạo ra chất vải này.

Cotton jacquard

Đặc tính của vải cotton jacquard được kết thừa nguyên vẹn từ chất liệu cotton. Vải không nhăn, độ bền cao, hút ẩm tốt, thân thiện với môi trường. Độ dày của vải jacquard khiến chúng đôi khi khá cứng, co giãn kém. Sợi cotton chính là giải pháp lý tưởng nhất để gia tăng độ đàn hồi cho sản phẩm. Hai mặt vải thường không đều nhau với mặt trên hoa văn nổi và mặt dưới lõm xuống.  

Lụa jacquard

Thay vì in, họa tiết trên lụa jacquard được dệt trực tiếp. Độ mềm mịn, thông thoáng mag lại cảm giác dễ chịu cho người mặc. Độ dày mỏng manh của lụa cũng được gia tăng để nâng cao tuổi thọ cho chất vải này.

Ứng dụng vải jacquard trong đời sống

Ứng dụng trong lĩnh vực thời trang

Nhờ vào độ bền và kiểu dáng bắt mắt, tính thẩm mỹ cao, vải jacquard được sử dụng phổ biến trong nhiều trang phục như áo khoác, áo dài, đầm, áo sơ mi,... Vải mang nét cổ điển trang trọng như vẫn giữ được tinh thần năng động của thời đại. Mỗi sản phẩm jacquard đều đạt đến trình độ nghệ thuật, đòi hỏi sự kỳ công của người sản xuất. Các trang phục này không kén màu da, thích hợp với mọi thiết kế từ đơn giản đến phức tạp. Dù là người mạnh mẽ, cá tinh hay nhẹ nhàng, mơ mộng đều có thể sử dụng sản phẩm này.

Ứng dụng trong đồ dùng nội thất

Vật dụng nội thất thường phải chịu tải trọng lớn, vệ sinh định kỳ và tạo thành chỉnh thể thống nhất cho không gian căn nhà. Do có độ bền cao, màu sắc bắt mắt, dễ phối hợp, vải jacquard được sử dụng rất nhiều trong các món đồ nội thất như khăn trải bàn, áo bọc đệm sofa, làm rèm cửa, túi thảm,... Đặc biệt, một bộ chăn ga gối vải jacquard sẽ trở thành tâm điểm chú ý của cả căn phòng với vẻ đẹp lĩnh thảm, quyền uy.

Hướng dẫn bảo quản vải jacquard

• Vải jacquard có thể giặt được cả bằng tay và bằng máy. Tuy nhiên, bạn nên chọn giặt tay để hạn chế tác động của buồng xoay tới cấu trúc vải. Các mối liên kết vải có thể bị ảnh hưởng ít nhiều.
• Sử dụng nước ấm 30 độ C để giặt vải jacquard.
• Không sử dụng chất tẩy, đặc biệt là các sản phẩm thủ công công phu, nhiều chi tiết. 
• Nếu vải được gắn thêm kim loại, tốt nhất là giặt khô để giữ được chất lượng hoàn hảo nhất.
• Phơi ở nơi thoáng mát, sạch sẽ, đủ gió, tránh ánh nắng trực tiếp mặt trời phá vỡ kết cấu sợi vải.
• Không đổ hóa chất lên mặt vải. 
• Không đâm chọc vật sắc, nhọn lên sản phẩm jacquard. 

Mời bạn tham khảo một số chất liệu vải khác: